1861 yılında Yozgat’a gelen seyyahlardan George Perrot’un verdiği ilginç bir örnek, Çapanoğulları’nın eğitime büyük önem verdiğini gösteriyor. Seyyah Perrot, Ankara’da karşılaştığı bir gayr-i Müslim doktorun İtalya’da aldığı eğitiminin masraflarını Çapanoğlu Süleyman Bey’in karşıladığını öğrenince çok şaşırdığını ifade ediyor.
Tarihçi Taha Niyazi Karaca’nın, 2004 yılında Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi’nin 17. sayısında yayınlanan “Yozgat eğitim tarihine bir katkı” başlıklı yazısında, Osmanlı döneminde Yozgat’taki eğitim kurumları ve eğitime verilen değer hakkında önemli bilgiler yer alıyor. Karaca, yazısının “Osmanlı Devleti Döneminde Yozgat’ta Eğitim Kurumları” başlıklı kısmında, şu bilgileri kaydediyor:
“Yozgat, Orta Anadolu’da 18. yüzyıl gibi geç tarihlerde kurulan fakat hızla gelişen bir cazibe merkezi olmuştur. 1830 yılında 15.000 nüfusa sahip olan Yozgat’ın 1914 yılındaki nüfusu 77.187 kişiye ulaşmıştır. Yozgat, şehirleşme sürecine paralel olarak eğitim kurumlarını da geliştirmiştir. Yozgat’ın şehirleşme sürecine katkıda bulunan en eski eğitim kurumu 1753 yılında Abdülcabbarzade Ahmet Paşa tarafından yaptırılan Demirli Medresesi ile kütüphanesi olmuştur. Bu medreseden sonra yine Çapanoğullarının katkıları ile Yozgat’ta eğitim ve öğretim faaliyetleri gelişme göstermiştir. Nitekim, 1861 yılında Yozgat’a gelen seyyahlardan George Perrot’un verdiği ilginç bir örnek Çapanoğulları’nın eğitime verdiği önemi göstermesi açısından dikkat çekicidir. Perrot’un, Ankara’da karşılaştığı bir gayr-i Müslim doktorun İtalya’da yaptığı eğitiminin masraflarını Çapanoğlu Süleyman Bey karşılamıştı. Perrot, bunu öğrendiğinde çok şaşırdığını ifade etmektedir.”
Köylerinde bile medrese bulunan şehir
Tarihçi Taha Niyazi Karaca’nın verdiği bilgiye göre, 1898 yılında Yozgat’ta toplam 13 tane medrese bulunuyordu. Bu medreselerin 9 tanesi şehir merkezinde, kalan 4 tanesi ise köylerdeydi. 1898 yılı itibariyle Yozgat’ta eğitim veren medreseler şöyle sıralanıyor:
Medrese Mahallesi’nde Demirli Medresesi, Şevki Medresesi
Köseoğlu Mahallesi’nde Nâzırzâde Medresesi, Kayyumzâde Medresesi,
Çıtak Mahallesi’nde Nefeslizâde Medresesi,
Nohudlu-yı Bâlâ Mahallesi’nde Alacaoğlu Medresesi,
Nohudlu-yı Zir Mahallesi’nde Sağır Mustafa Ağa Medresesi,
İstanbulluoğlu Mahallesi’nde Başçavuş Medresesi,
Köse Yusuflu Mahallesi’nde Köse Yusuflu Medresesi,
Osman Paşa Tekkesi’nde Osman Paşa Tekkesi Medresesi,
Seydiyar Karyesi’nde Seydiyar Medresesi,
Paşa Karyesi’nde Paşa Medresesi,
Köhne-i Kebir Karyesi’nde Köhne Medresesi.
“Bu medreselerden başka iki tane de kütüphane, Demirli ve Köse Yusuflu Medreseleri bünyesinde bulunmaktadır. 1753 yılında oluşturulan Demirli Kütüphanesi’nde 413 kitap; 1834 yılında kurulan Köse Yusuflu Kütüphanesi’nde ise 365 tane kitap bulunmaktadır.”
1894-1895 döneminde 300 tane ilkokul vardı
“Yozgat il genelinde bulunan iptidai (ilkokul) okulların toplam sayısı 300’ü bulmaktadır. Bu okulların 164 tanesi eski tarzda eğitim veren mahalle mektepleri, 136 tanesi ise yeni usulde eğitim veren mekteplerdir. Toplamı 300 olan bu iptidai mekteplerin 196 tanesi Sultan II. Abdülhamit döneminde yaptırılmıştır. 1890 yılında 5136 kuruşla Eskipazar mahallesinde ve diğeri de 1891 yılında 5000 kuruşla Medrese Mahallesinde yaptırılan iki mektebin bütün masrafları halk tarafından karşılanmıştır. 1893 yılına ait bir belgede ise, birçok iptidai mektebin halkın katkıları ile yapıldığı görülmektedir. Yozgat halkının maddi yardımları ile yapılan mektepler; Numune-i Gayret, Münşa-i Muhzerat, Numune-i Terakki, Numune-i Edep, Cevherizade ve Başçavuşzade mektepleridir. Adı geçen altı mektebin muallim ve hademe ihtiyaçları da yine varlıklı kişilerin yardımları ile karşılanmıştır.”
Yazısında 1873-1914 yılları arasında Yozgat’taki eğitim kurumlarına dair veriler sunan Karaca, Medreseler dışında İbtidaî, Rüşdî, İdadî ve gayr-i Müslim mektepleri hakkında da bilgiler veriyor.
(Taha Niyazi Karaca, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 17, Yıl: 2004/2, ss. 139-150)
(Yozgat Muhabir)
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder